Od osoby podejrzanej do oskarżonego

W zależności od fazy postępowania, ta sama osoba określana jest w postępowaniu przygotowawczym, a później sądowym różnymi pojęciami. Wydawać by się mogło, że jest to tylko kwestia nazewnictwa, nic jednak bardziej mylnego. Nadanie każdego ze statusów wiąże się z konkretnym momentem i odpowiada określonym przywilejom i obowiązkom. O jakich statusach jest zatem mowa w trakcie postępowania?

Zacznijmy od podejrzanego. Podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Przedstawienie zarzutów może mieć miejsce w sytuacji, kiedy zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnia dostatecznie podejrzenie, że dana osoba popełniła przestępstwo. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów oznacza, że musi być ono sporządzone i ogłoszone podejrzanemu, który musi zostać przesłuchany. Jednakże, w sytuacji, w której podejrzany np. ukrywa się albo uciekł, to wystarczające jest samo sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Od podejrzanego należy odróżnić osobę podejrzaną (faktycznego podejrzanego). Jest to osoba, której wprawdzie nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ani nie przesłuchano jej (po uprzednim przedstawieniu zarzutów) w charakterze podejrzanego, to jednak organy ścigania mają wobec niej duże podejrzenia i mocno skupiają się na działaniach z jej udziałem. Warto także dodać, że podejrzany może korzystać już z pomocy obrońcy, bowiem przysługuje mu prawo do obrony, zaś faktycznie podejrzany takich uprawnień jeszcze nie ma, a adwokat lub radca prawny, który udziela mu porad jest jego pełnomocnikiem. Kodeks postępowania karnego dopuszcza natomiast możliwość stosowania już nawet wobec osoby podejrzanej zewnętrznych oględzin ciała, a także niektórych badań.

Oskarżonym z kolei jest osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu (akt oskarżenia zarówno oskarżyciela publicznego jak i samego pokrzywdzonego). Oskarżonym jest także osoba, co do której prokurator złożył wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Oskarżonemu przysługują prawa (np. do obrońcy, do tłumacza), ale też określone obowiązki dowodowe.

Podsumowując poszczególne statusy, oskarżony jest stroną postępowania w postępowaniu sądowym, podejrzany jest stroną postępowania w postępowaniu przygotowawczym, zaś osoba podejrzana nie jest jeszcze ani podejrzanym ani oskarżonym.