Obowiązki oskarżonego

Przede wszystkim należy podkreślić, że oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść – zgodnie z zasadą nemo se ipsum accusare tenetur. Zasada ta jest konsekwencją zasady domniemania niewinności, która sprowadza się do traktowania każdej osoby jako niewinnej do momentu skazania jej prawomocnym wyrokiem sądowym. Bierność oskarżonego nie może być brana pod uwagę jako okoliczność obciążająca przy wydawaniu końcowego orzeczenia. Nieprzyznawanie się do winy jest prawem oskarżonego i mieści się w pojęciu prawa oskarżonego do obrony. To oskarżyciel publiczny lub prywatny powinien dążyć do udowodnienia oskarżonemu sprawstwa i winy, a tym samym do obalenia zasady domniemania niewinności.

Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:

• oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała, w szczególności od oskarżonego można pobrać odciski palców, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom. Oględziny lub badania ciała, które mogą wywoływać uczucie wstydu powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności. Natomiast okazanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestię, a oskarżony powinien znajdować się w grupie obejmującej co najmniej 4 osoby,

• badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem zabiegów chirurgicznych. Badania te mogą być przeprowadzone jedynie pod warunkiem, że dokonuje tego uprawniony pracownik służby zdrowia. Ponadto, ww. badania nie mogą zagrażać zdrowiu oskarżonego, a przeprowadzenie ich musi być uznane za nieodzowne i konieczne. W szczególności można oskarżonemu pobrać krew, włosy lub wydzieliny z organizmu. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może także zarządzić potrzebę zbadania oskarżonego przez biegłych (psychologów, psychiatrów, seksuologów). Oskarżonego wzywa się do poddania się ww. obowiązkom, lecz w razie odmowy, oskarżonego można zatrzymać i przymusowo doprowadzić, a także stosować wobec niego siłę fizyczną lub środki techniczne służące obezwładnieniu. Jednakże środków przymusu bezpośredniego używa się tylko w sposób niezbędny do osiągnięcia celów, proporcjonalnie do stopnia zagrożenia, wybierając taki środek przymusu, który będzie możliwie jak najmniej dokuczliwy dla oskarżonego, pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób.