Czy warunkowe umorzenie postępowania karnego jest skazaniem?

Pojęcie warunkowego umorzenia postępowania jest specyficzne. Przedmiotowa instytucja polega bowiem na odstąpieniu od skazania i wymierzenia kary sprawcy przestępstwa pod ściśle określonymi warunkami. Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby doszło do warunkowego umorzenia postępowania?

Pierwszą przesłanką umożliwiającą zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania jest uznanie, że wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne. Co to oznacza? Sąd po zapoznaniu się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym musi stwierdzić czy sprawca w ogóle ponosi winę, określić jej stopień (wziąć pod uwagę elementy strony podmiotowej – umyślność i nieumyślność) oraz stopień społecznej szkodliwości czynu (kwalifikować się będą zatem tylko czyny których społeczna szkodliwość czynu jest mała lub średnia).

Drugą przesłanką jest uznanie, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości. Oznacza to, że Sąd nie może mieć wątpliwości, czy do popełnienia przestępstwa w ogóle doszło.

Kolejnym warunkiem jest określenie postawy sprawcy, tzn. instytucja warunkowego umorzenia postępowania dotyczy sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, którego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przekonanie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał prawa, a w szczególności nie popełni w przyszłości przestępstwa i będzie przestrzegał porządku prawnego. Bardzo istotnym wymaganiem jest tu wymóg uprzedniej niekaralności sprawcy. Jest to przesłanka bezwzględna, tzn. osoba, która stara się o orzeczenie wobec niej warunkowego umorzenia postępowania nie może być prawomocnie skazana za jakiekolwiek przestępstwo umyślne. Dlatego też np. warunkowe zawieszenie wykonania kary jest tu przesłanka negatywną i wyklucza zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania – bowiem liczy się niekaralność.

Przy skorzystaniu z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania znaczenia ma także pozytywna prognoza kryminologiczna, czyli przekonanie Sądu, że warunki osobiste i ogólnie postawa sprawcy wskazują, że pomimo zrezygnowania z wymierzenia kary, będzie przestrzegał porządku prawnego i nie popełni w przyszłości przestępstwa.

Ostatnią przesłanką już stricte formalną jest wymóg, aby popełnione przez sprawcę przestępstwo było zagrożone karą pozbawienia wolności do 5 lat. Oznacza to, że wszystkie przestępstwa, które zagrożone są karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, dyskwalifikują możliwość skorzystania z instytucji warunkowego umorzenia postępowania.

Spełnienie wszystkich powyższych przesłanek daje sprawcy szansę na uniknięcie kary, bowiem warunkowe umorzenie postępowania nie jest skazaniem sprawcy za popełniony przez niego czyn zabroniony.